1- Kürt yönetimi neden böyle bir referandum düzenledi?

ABD'nin 2003'teki saldırısından sonra konumunu güçlendiren Iraklı Kürtler, yıllarca Bağdat'tan bağımsız ekonomik ve siyasi ittifaklar kurdu. IŞİD'in 2014'teki yükselişi, Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) için fırsat oldu. Kaos ortamında bölgede fiili kontrolü ele geçirdi, IŞİD'le savaşta önemli bir aktör olarak öne çıktı. Bu noktadan sonra “gözden çıkarılamayacağını” varsayarak bağımsızlık hayaline doğru kritik bir adım attı.

2- Barzani'ye kim destek oldu? Hangi ülkeler karşı çıktı?

IKBY lideri Mesud Barzani'nin referandum kararına uluslararası tepkiler olumsuz oldu. ABD, referanduma ‘meşru hak' dese de zamanlama nedeniyle karşı çıktı. Rusya sessiz kaldı. İngiltere, Fransa, Birleşmiş Millletler, Irak'ın toprak bütünlüğünün korunmasını istedi. Sadece İsrail'den destek mesajı geldi.

3 – Kürtlerin hepsi Barzani'den yana mı? Karşı çıkan var mı?

IKBY içinde referanduma karşı çıkanlar oldu. Muhalif Goran hareketi, bağımsızlık için doğru zaman olmadığını savundu. Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin içinde bir grup da oylamaya karşı çıktı. Ancak her iki hareket de daha sonra tavırlarını yumuşattı.

4 – Merkezi Bağdat hükümeti referanduma nasıl bakıyor?

Irak yönetimi, referandumu kesinlikle kabul etmiyor. Başbakanı Haydar El İbadi, “Askeri müdahaleye hazırız” diyerek Kerkük'e asker yollamak için meclisten yetki aldı. Ayrıca IKBY'ye yapılan uluslararası uçuşların durdurulması talimatını verdi, Erbil'deki dış temsilciliklerin kapatılmasını istedi.

5 –  Irak'a komşu ülkelerin referanduma tepkisi nasıl?

Irak'ın kuzey komşuları olan Türkiye, İran ve Suriye referandumu kabul etmedi. Özellikle Ankara ve Tahran oldukça sert tepki gösterdi. Suriye'nin yanı sıra güneydeki komşular Suudi Arabistan, Kuveyt ve Ürdün de Irak'ın toprak bütünlüğünden yana tavır aldı.

 

6 –  Referandum sonucunun hukuken geçerliliği var mı?

Kesinlikle yok. Irak Anayasa Mahkemesi, oylamadan bir hafta önce referandumu askıya aldığını açıklamıştı. Bu karara uymayıp referandumu düzenleyen IKBY yöneticileri hakkında soruşturma başlatıldı. Oylamayı takip eden uluslararası gözlemci heyetinin meşruiyeti de sorgulanıyor.

7 – Kerkük'ün oylamaya dahil edilmesinin anlamı ne?

Kerkük gibi statüsü tartışmalı bölgelerin referanduma dahil edilmesi gerilimin başka boyutu oldu. IKBY, tarihi bir Türkmen kenti olan Kerkük'ü ele geçirmek istiyor. Peşmerge, IŞİD'in saldırılarını bahane edip kentte kontrolü ele almıştı. Kerkük'te resmi dairelere de IKBY bayrağı asılması şart koşulmuştu.

8 – Türkiye hangi adımları attı? Petrol ticareti ne olacak?

Sımırda Irak'la ortak tatbikat başlatan Türkiye, IKBY'nin can damarı olan Habur'un kapatılmasını gündeme aldı. Bölgeden petrol alışverişinde Bağdat'ı muhatap almak için anlaşma sağlandı. IKBY'ye yönelik seyahat uyarısı yayınlandı. IKBY'ye yapılan uçuşlar bugünden itibaren durduruluyor.

9 – Kuzey Irak'taki Türkmenler gelişmelere nasıl bakıyor?

Bu süreçte en çok mağduriyet yaşayan halk yine Türkmenler oldu. Oylamanın Kerkük, Tuzhurmatu gibi Türkmen bölgelerine de taşınması tansiyonu artırdı. Hem referandumdan önce hem de referandumdan sonra Türkmenlere saldırılar yaşandı. Irak Türkmen Cephesi, özel koruma birlikleri kurdu.

10 – Referandumun ardından bölgeyi neler bekliyor?

Bu sorunun yanıtı çok net değil. Bağdat, Ankara ve Tahran'ın ortak hareket ederek IKBY'yi öncelikle ekonomik ve siyasi ablukaya alacağı tahmin ediliyor. Askeri bir müdahaleye son seçenek olarak bakılıyor. Ancak taraflar tüm seçeneklerin masada olduğunu tekrar tekrar vurgulumaktan kaçınmıyor.